[HOME] [INHOUDSTAFEL] [HET LEVEN] [PANTOMIME] [SCHILDERKUNST] [BIOGRAFIE]

Schilderkunst

Max Szoc’ grootste passie was de schilderkunst. De schilderijen die hij maakte waren meestal surrealistisch. Surrealistische objecten zijn het gevolg van de allerdiepste innerlijke gedachten en verlangens. Max Szoc was van mening dat ieder mens enkele keren per jaar een droom heeft die het waard is om te registreren en de enige manier om dit te doen is de schilderkunst. Om de beelden te ‘fotograferen’ die naar de droomtoestand verwijzen of deze opnieuw trachten op te roepen, gebruikt men meestal een bijzonder gedétailleerde en minutieuze manier van schilderen.

Max Szoc wou zo schilderen, zodat mensen naar zijn werk zouden kijken en hun eigen ogen niet zouden geloven. Hij wou de grenzen van de menselijke verbeelding overschrijden. Hij wou dat al zijn schilderijen zouden reiken tot aan de grenzen van de metafysica. Het komt erop neer dat een schilderij zou moeten fascineren, verbazen en dat het onbekende gevoelens bij ons zou moeten opwekken.

“Ik wil concurreren met de menselijke verbeelding en de voormalige vorm van de schilderkunst herstellen. De vorm, die door de aanhangers van avant gardistische bewegingen in de schilderkunst geprofaneerd wordt. Ik ben van mening dat er geen indeling bestaat tussen ‘oude meesters’ en ‘avant garde’. Er is enkel een indeling in ‘meesters’ en ‘de rest’.

Geboren onder het sterrenbeeld ram, dus energiek en ijverig, hield Max niet op met de schilderijen in zijn werkplaats te veranderen, te hernemen en te verbeteren:

“Elk van mijn schilderijen zou ik nog eens kunnen herschilderen, zoveel onvolmaaktheden en fouten zie ik er nog in.”

De ridder en de dood (afb.1) is een voorbeeld van een bewerkt schilderij. Eerst was het gezicht van de ridder nog volledig en was de dood slechts een silhouet. Nu draagt de ridder oogkleppen en de dood een sluier van waterdruppels. Zijn dromen schilderde hij onder de vorm van symbolische voorstellingen, mythologische en historische figuren, irreële vrouwen, zeelandschappen, stillevens… In zijn zeelandschappen (afb.2) is de zon nooit afwezig en je ziet er af en toe een warme rode kleur in. De dominerende rest echter is blauw, de kleur van dromen bij uitstek, blauw van kalmte en introspectie.

Afb. 1. De ridder en de dood. 1979. (Le chevalier et la mort) Olieverf op linnen, 60 x 90 cm.	Afb. 2. Marine III – L’océan. Olieverf op linnen.	Afb. 3. Gevallen engel. 1979. Olieverf op linnen, 60 x 90 cm.

De prachtige irreële vrouwen die hij schildert zoals Gevallen engel (afb.3) en Femmes fleur (afb.4 en 5) hebben lange, weelderige haren en tonen zelden hun gezicht. Het is bedekt of vervormd of gewoon afwezig, alsof hij bang zou zijn dat men in hun blik de grote geheimen van geest en hart zou kunnen lezen. Er bestaat echter een schilderij, Levende kosmos (afb.6), waar boven het lichaam van een jonge en volmaakte vrouw een hoofd zweeft, zoals een maan of een zwevend ding in de nachtelijke hemel. Het is een droom over de ontsnapping naar de kosmos die hij op zijn manier weergeeft. De lege vrouw die we zien in La pudeur (afb.7) is een personificatie van de schaamte. Ook hier zie je hoe meesterlijk het haar en de drapperie geschilderd zijn.

Afb. 4. Femme fleur. 1980. Olieverf op linnen, 70 x 60 cm.	Afb. 5. Femme fleur. Olieverf op linnen.	Afb. 6. Levende Kosmos. Olieverf op linnen, 70 x 90 cm..

Apocalypse (afb.8) en De verstikking (afb.9) zijn voorbeelden van symbolische voorstellingen. In de eerste verwijst elk element naar het einde van de wereld. De groene appel, het kruis, de mug die van bloed leeft, de anemoon en de geest staan symbool voor de dood. Ook de rode tinten die hier overheersen geven negatieve gevoelens weer: wreedheid, boosheid, wraak, bloed, vuur en dood. De verstikking daarentegen bestaat hoofdzakelijk uit blauwe tinten, die je een veel rustiger gevoel geven. Deze droom speelt zich volgens mij af boven de wolken, in de hemel. De gedoofde kaars wijst op de afwezigheid van zuurstof en vergankelijkheid, terwijl de ladder, de weg naar de volgende wereld via de dood, een positief element is.

Geraakt door alles wat de wereld bedreigt aarzelt Max Szoc niet om te shockeren zoals in Hiroshima (afb.10), waarin hij ons de stralingskanker toont onder zijn meest alarmerende vorm. In Torrey Canyon (afb.11) zie je het contrast tussen de natuur en de geïndustrialiseerde wereld. Schizofrenie (afb.12) laat ons met een hand bedekt gezicht zien waarop allerlei verschillende insecten en larves kruipen. Met zulke schilderijen wil hij ons doen nadenken en bezinnen over vervuiling, kerngevaar, ziektes, rampen...

Afb. 10. Hiroshima. Olieverf op linnen, 70 x 60 cm.	Afb. 11. Torrey Canyon. 1979. Olieverf op linnen, 60 x 90 cm.	Afb. 12. Schizofrenie. Olieverf op linnen, 60 x 80 cm.

De historische en mytologische figuren die hij schilderde vind ik zeer boeiend. Daarom zal ik enkele hiervan in het volgende hoofdstuk apart bespreken. De schilderijen De eerste zonde (afb.13), Het geheim van de opoffering (afb.14), Einde vakantie (afb.15) en Droom over waterdruppel (afb.16) zijn gemaakt in de periode dat Max Szoc in Polen was. Het verschil met de latere schilderijen zijn de rode tinten die hier veel voorkomen. Terwijl op de andere schilderijen de huid en lichamen van zijn vrouwen zeer mooi waren, zijn de lichamen hier vervormd en is de huid gebarsten.

Het is moeilijk om Max’ werk onder te verdelen in verschillende periodes. Je kan misschien wel zeggen dat de eerste periode zijn jeugd was, de tweede zijn leven in Polen en de derde de periode dat hij in België verbleef, maar ik denk dat je zijn werk het best kan onderverdelen in thema’s of onderwerpen. Deze vallen niet samen met bepaalde periodes, maar hingen af van zijn stemming. De ene keer schilderde hij dromen en de andere keer nachtmerries. Het is waar dat vele van zijn schilderijen eerder bestemd zijn voor musea of galeriëen dan voor thuis. Dat heeft zijn nadeel, want in musea leven schilderijen niet, ze blijven er gewoon bewaard.

Alle rechten voorbehouden. Visual Expedition 2002